Cermonews #12 | Toplu Taşımada Doluluk

Parabol
13 Ağu
6 dakikada okunur

Cermonews’in 12. sayısından merhaba! 👋🏻 👐🏻

Toplu taşımada verimlilik ve hizmet kalitesini değerlendirmek için bakılan en önemli göstergelerden biri: Doluluk.

Bir araç gereğinden az doluyorsa kaynak israfı, gereğinden fazla doluyorsa konfor kaybı, hatta bazen güvenlik riski anlamına gelir. Peki doluluk tam olarak nedir? Nasıl ölçülür? Nasıl yönetilir?

Bu sayımızda; doluluk kavramını tüm yönleriyle ele alıyor, veri temelli ölçüm yöntemlerinden, doluluğu optimize eden yaklaşımlara kadar uzanan bir yolculuğa çıkıyoruz. Ayrıca, Parabol olarak Cermoni üzerinden doluluk verisiyle nasıl çalıştığımızı, bu bilgileri planlamaya nasıl entegre ettiğimizi de paylaşıyoruz.

Her zaman olduğu gibi “Bizden Haberler”, “Cermopedia” ve “Mutfaktakiler” bölümleriyle dolu dolu bir içerik sizi bekliyor. 📊🚌

Keyifli okumalar dileriz!

🎯 Doluluk Nedir, Neden Önemlidir?

Toplu taşıma sistemlerinin sağlıklı işlemesi için birçok veri metriği kullanılır. Bunlardan biri de doluluk oranıdır. Peki doluluk tam olarak neyi ifade eder? Hangi verilerle ölçülür ve neden bu kadar önemlidir?

Doluluk; belirli bir anda ya da belirli bir zaman diliminde, bir araçta bulunan yolcu sayısını tanımlar. Bu sayı gerçek zamanlı (örneğin, o an otobüste bulunan yolcular) ya da zaman aralığına göre ortalama (örneğin, sabah 07.00–09.00 arası ortalama yolcu sayısı) şeklinde hesaplanabilir.

Tek başına sayı değil, kapasiteyle kıyaslandığında anlam kazanır. Yani:

🧮 Doluluk Oranı (%) = (Araçtaki Yolcu Sayısı / Araç Kapasitesi) x 100

Bu oran, toplu taşıma sisteminin ne kadar verimli çalıştığını gösteren temel göstergelerden biridir.

Doluluk oranı, aynı zamanda kullanıcılara sunulan hizmet kalitesiyle doğrudan ilişkilidir. Çünkü hizmet seviyesi; konfor, erişilebilirlik ve güvenilirlik gibi unsurlarla ölçülür. Doluluk da bu deneyimi şekillendiren ana etkenlerden biridir.

📊 Genel doluluk aralıkları şu şekilde sınıflandırılır:

0–40% → Düşük doluluk, düşük verimlilik
40–60% → Kabul edilebilir düzey
60–80% → İdeal denge: verimli ve konforlu
80–100% → Yüksek doluluk, azalan konfor
100%+ → Aşırı doluluk, hizmet krizi

Çoğu şehir için ideal hizmet seviyesi %60–80 doluluk aralığıdır. Bu sınırın üzerine çıkıldığında, konfordan ödün verilir ve memnuniyet düşer. Bu yüzden doluluk, yalnızca bir oran değil; hizmet kalitesini tanımlayan bir ölçüdür.

📏 Doluluk Oranı Nasıl Ölçülür? Neden Ölçülmelidir?

Bir toplu taşıma aracında kaç yolcu olduğunu bilmek, sistemin planlanması ve iyileştirilmesi açısından büyük önem taşır. Ancak bu bilgi doğrudan gözle değil, veriye dayalı yöntemlerle ölçülür.

Doluluk oranını hesaplamak için temel ihtiyaç: biniş ve iniş verileridir. Bu veriler sayesinde, bir aracın hangi durakta kaç yolcu aldığı ve kaç yolcu indirdiği takip edilebilir. Yani, aracın içinde anlık olarak kaç kişi olduğunu adım adım izlemek mümkün hale gelir.

Bu sayım çeşitli teknolojilerle yapılabilir:

🎥 Kamera ve görüntü işleme sistemleriyle araç içindeki yolcu sayısı tespit edilebilir.
🚪 Duraklardaki sensörler veya turnikeler, biniş ve iniş hareketlerini sayabilir.
💳 Kartlı geçiş sistemleri, özellikle biniş verisini detaylı şekilde sunar.

Ancak bu yöntemlerin bir sınırı vardır. İniş verileri, çoğu şehirde ya hiç toplanmaz ya da çok sınırlı alınır. Bu eksiklik, doğrudan doluluk oranını hesaplamayı zorlaştırır.

🎯 Peki bu durumda ne yapılır?

Bu noktada devreye doluluk tespit algoritmaları girer. Veriler tam olmasa bile, istatistiksel modellemeler ve veri analiz teknikleriyle yolcuların nerede inmiş olabileceği tahmin edilir. Bu sayede eksik veriye rağmen gerçeğe çok yakın doluluk değerleri hesaplanabilir.

🔍 Kısacası: Doluluk oranı sadece saymakla değil, veriyi anlamlandırmakla ölçülür. Doğru tahminleme teknikleri sayesinde, hem anlık yoğunluklar hem de zaman içindeki eğilimler ortaya konabilir — bu da daha akılcı toplu taşıma planlamasının temelini oluşturur.

📊 Veriyi Ölçtük... Şimdi Ne Yapacağız?

Doluluk verisi, şehir içi toplu taşıma sisteminin nasıl çalıştığını anlamak için güçlü bir araçtır. Ancak bu verinin gerçek değeri, yalnızca durumu göstermekle kalmayıp, sistemin daha verimli ve dengeli işlemesini sağlayacak kararların temelini oluşturmasında yatar.

Bu veriyle neler yapılabilir?

🚍 Hizmet seviyesini analiz etmek: Bazı hatlar kapasitesinin altında, bazılarıysa kapasitenin çok üzerinde çalışıyor olabilir. Örneğin; • Sabah saatlerinde belirli bir hattın her seferi tıklım tıklım olabilirken, • Öğle saatlerinde aynı hat yarı kapasiteyle çalışabilir. Bu farkları tespit ederek yoğun saatlerde ek sefer koymak, boş saatlerde seferleri azaltmak gibi düzenlemeler planlanabilir.

⚖️ Kaynak kullanımını dengelemek:

Gereksiz yere boş çalışan araçlar → yakıt, bakım ve personel israfı
Aşırı dolu araçlar → yolcu memnuniyetsizliği ve güvenlik riski

Doluluk verisi, bu dengesizlikleri görmemizi ve doğru müdahalelerle denge kurmamızı sağlar.

📍 Şehir içi hareketliliği anlamak: Bu veri, daha geniş perspektiften analiz yapmamıza yardımcı olur.

Günün hangi saatinde hangi durakların yoğunlaştığı.
Hangi hatların ne zaman daha çok tercih edildiği gibi sorulara kanıta dayalı ve sayısal cevaplar verir.

🧠 Sezgisel bilgiye veri desteği sağlamak: Toplu taşımada çalışanlar veya kent sakinleri bu eğilimleri az çok bilir. Ancak:

🔹 Sezgi ölçülemez 🔹 Karşılaştırılamaz 🔹 Planlamaya veri temeli oluşturmaz

Oysa sayısal verilere dayalı analizler sayesinde optimizasyonlar tahmine değil, gerçeğe dayanır. Bu da yalnızca bugünü değil, geleceği de daha doğru planlamayı sağlar.

🧠 Cermoni ile Doluluğu Nasıl Yönetiyoruz?

Cermoni’de, toplu taşıma araçlarından gelen kart basım verilerini – yani biniş bilgilerini – kullanarak bir doluluk tespit algoritması geliştirdik. Bu algoritma sayesinde her hat ve yön için saatlik maksimum doluluk değerlerini hesaplayabiliyoruz. Böylece, günün hangi saatinde, hangi hatta, hangi yönde ne kadar yoğunluk olacağını öngörmemiz mümkün hale geliyor.

Bu bilgi, özellikle sefer tarifelerinin optimizasyonunda kritik bir rol oynuyor. Örneğin, sabah saatlerinde şehir merkezine giden hatlarda yoğunluğun en yüksek olduğu zaman aralıklarını; akşam saatlerinde ise bunun ters yönde gerçekleştiğini net biçimde görebiliyoruz. Bu sayede, araç sayısını ve sefer sıklığını bu yoğunluklara göre ayarlayarak hem yolcu konforunu artırıyor, hem de gereksiz kapasite kullanımını önleyebiliyoruz.

Ayrıca yalnızca genel yoğunluk eğilimlerine bakmakla kalmıyor; özel günler, hafta içi / hafta sonu farklılıkları gibi tarih bazlı analizler de yapıyoruz. Örneğin:

📌 Bayram öncesi alışveriş merkezlerine giden hatlarda artan yolcu sayısı

📌 Yaz aylarında sahil bölgelerine yönelen talepler bu analizler sayesinde önceden tespit edilebiliyor.

Tüm bu bilgiler, planlama sürecinin en başından itibaren daha verimli ve yüksek hizmet seviyesine sahip bir sistem oluşturmayı sağlıyor. Çünkü sefer tarifesi, doğrudan araç ve sürücü atama planlarını etkiliyor; bu planlar da sürücülerin çalışma düzeni, vardiya süreleri ve görev çizelgeleri üzerinde belirleyici oluyor.

🔁 Sonuç olarak, bu zincirleme etki sayesinde sahada uygulamaya geçildiğinde, hem yolcu memnuniyetini, hem de kaynak kullanımını dengede tutmak mümkün hale geliyor.

Bizden haberler 📰

📢 Cermotalks’ta Yenilenebilir Enerji Konusu Ele Alındı

Cermotalks serimizin son bölümünde odağımıza yenilenebilir enerji ve toplu taşıma ilişkisini aldık. 💨⚡

Kayseri Ulaşım A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Akif Erdoğan’ın katılımıyla gerçekleşen oturumda; Türkiye’nin rüzgar enerjisiyle çalışan ilk toplu taşıma sistemi olan Kayseri Modeli üzerinden enerji verimliliği, elektrikli otobüs filosu ve sürdürülebilirlik adımları değerlendirildi.

🎙️ Katkıları için Sayın Mehmet Akif Erdoğan’a tekrar teşekkür ederiz.

📺 Bu bölümü kaçıranlar ya da yeniden izlemek isteyenler için: Tıklayın

Toplu taşıma verilerinin işlenmesinde Yüksek Başarımlı Hesaplama (HPC) teknolojisi ile ODTÜ'deyiz ⚡️

Ekip arkadaşımız Egemen Can Ökten, bu yıl Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) düzenlenen EUMaster4HPC Yaz Okulu 2025 kapsamında bir sunum gerçekleştirdi. 👏

📌 “High-Performance Mobility Analysis with HPC: Parabol & TRUBA Case Study” başlıklı sunumunda, yüksek başarımlı hesaplama (HPC) teknolojilerinin büyük ölçekli toplu taşıma verilerinin işlenmesindeki rolünü anlattı.

🚍 Sunumda; karar destek platformumuz Cermoni, Spark tabanlı veri işleme altyapımız ve TRUBA süper bilgisayar gücüyle geliştirdiğimiz ölçeklenebilir analiz yöntemleri paylaşıldı.

🔍 Bu yaklaşım, kamu kurumlarının ulaşım planlaması ve analizlerinde daha hızlı, ölçeklenebilir ve veriye dayalı çözümler üretmesine olanak tanıyor.

Etkinliği düzenleyen EUMaster4HPC ekibine ve ev sahipliği için ODTÜ’ye teşekkür ederiz!

🎥 Cermopedia Yeni Bölüm: Toplu Taşımada Doluluk

Toplu taşıma sistemlerinde “doluluk” kavramını hepimiz duyuyoruz ama ne kadar doğru kullanıyoruz? Bu bölümde Cermopedia, sade ve anlaşılır diliyle toplu taşımada doluluk oranı nedir, nasıl ölçülür ve neden önemlidir gibi sorulara yanıt veriyor. 🚌📊

Yeni videomuzda, doluluk tespiti için kullanılan yöntemlerden bu verinin nasıl yorumlandığına ve karar süreçlerinde nasıl kullanıldığına kadar birçok konu ele alınıyor.

👉 İzlemek için: Tıklayın

Cermopedia, sektörde sık karşılaşılan kavramları herkesin anlayabileceği bir şekilde anlatmaya devam ediyor. Yeni bölümler için bizi takipte kalın! 🎓📚

Mutfaktakiler 🙌🏻

Her sayıda sizi bir ekip arkadaşımızla bir araya getirmeye ve toplu taşımadaki yenilikçi çalışmaların arkasındaki uzmanlarla tanıştırmaya devam ediyoruz.

Bu sayımızda, Cermoni’nin pazarlama süreçlerini yürüten, toplu taşıma çözümlerimizi şehirlerle buluşturma konusunda aktif rol alan Pazarlama Direktörümüz Tuğçe Işık sizlerle!

8 yıldan uzun süredir devam eden Parabol yolculuğumda, ürettiğimiz etkinin en güzel somut örneklerinden biri olarak Cermoni’yi görüyorum. Toplu taşıma alanında yaşanan sorunları anlamak, o sorunlara veriye dayalı çözüm sunmak, yaşadığımız şehirlerde toplu taşımanın tercih edilecek ilk ulaşım modu olmasını sağlayabilmek için işin dijitalleşme tarafından fayda üretmek benim için çok kıymetli. Pazarlama Direktörü olarak en büyük motivasyonum bu sektörde çalışan insanlarla bir araya gelmek, onları anlayabilmek, yaşadıkları sorunlara ürettiklerimizle çözüm sunabilmek. Cermoni benim için sadece bir ürün değil artık bir ekosistem gibi. Kullanıcılarımızla, partnerlerimiz, ürettiğimiz içeriklerle, getirdiğimiz uluslararası projelerle ve güçlü ağ bağlantılarımızla (EIT UM, UITP, vb.) her gün birlikte büyüttüğümüz ve etkimizi büyüttüğümüz büyük bir topluluk.

🚍 Otobüsler tıklım tıklım ama bazıları neden hâlâ boş?

Şehrinizde toplu taşıma araçları bazen kapasitesinin çok üzerinde, bazen de neredeyse boş mu seyrediyor?

Doluluk oranlarını veriye dayalı yöntemlerle yönetmek mümkün.

Peki siz, seferlerin daha dengeli planlandığı bir sistem ister miydiniz?

Bizce bu soruya birlikte cevap arayabiliriz: Bize ulaşın

🎯 Cermonews okurları olarak, siz de sahada karşılaştığınız ihtiyaçları, gözlemleri ya da ilham verici uygulamaları bizimle paylaşmak ister misiniz?

Şimdiden teşekkür ederiz. 🙌

Ayrıca maili link üzerinden de okuyabilir ve ilgisini çekebileceğini düşündüğünüz kişilerle paylaşabilirsiniz.

Yeni sayıda görüşmek üzere. 👋