Toplu Taşımada Doluluk: Nedir, Neden Önemlidir?

Parabol
13 Ağu
2 dakikada okunur

Toplu taşıma sistemlerinde verimliliği ve hizmet kalitesini ölçmek için kullanılan en önemli göstergelerden biri doluluk oranıdır.Doluluk oranı düşükse kaynak israfı, yüksekse konfor kaybı ve hatta güvenlik riski ortaya çıkabilir. Bu nedenle doluluk, yalnızca bir sayı değil; şehir içi ulaşımın sağlıklı işleyip işlemediğini gösteren kritik bir ölçüttür.

Doluluk Nedir?

Doluluk, belirli bir anda veya belirli bir zaman diliminde bir araçta bulunan yolcu sayısını ifade eder.Bu ölçüm:

Anlık (o anda araçta bulunan yolcu sayısı)
Ortalama (belirli saat aralığındaki ortalama yolcu sayısı)

şeklinde yapılabilir.

Tek başına yolcu sayısı yeterli değildir; aracın kapasitesiyle kıyaslandığında anlam kazanır.

Formül:

Doluluk Oranı (%) = (Araçtaki Yolcu Sayısı / Araç Kapasitesi) x 100

Genel aralıklar:

0–40% → Düşük doluluk, düşük verimlilik
40–60% → Kabul edilebilir seviye
60–80% → İdeal denge (verimli + konforlu)
80–100% → Yüksek doluluk, azalan konfor
100%+ → Aşırı doluluk, hizmet krizi

Çoğu şehirde %60–80 arası doluluk ideal kabul edilir.

Doluluk Oranı Nasıl Ölçülür?

Doluluğu doğru ölçebilmek için biniş ve iniş verileri gerekir. Bu veriler, aracın hangi durakta kaç yolcu aldığı ve indirdiğini gösterir.

Kullanılan yöntemler:

Kamera ve görüntü işleme ile yolcu sayımı
Durak sensörleri / turnikeler ile giriş-çıkış ölçümü
Kartlı geçiş sistemleri ile biniş verisi takibi

İniş verisi çoğu yerde eksik toplandığı için, eksik bilgileri tamamlamak amacıyla istatistiksel modelleme ve tahmin algoritmaları kullanılır. Bu sayede hem anlık yoğunluk hem de zaman içindeki eğilimler doğruya yakın şekilde belirlenebilir.

Doluluk Verisiyle Neler Yapılır?

Toplanan veriler yalnızca mevcut durumu göstermekle kalmaz; planlama ve optimizasyon için temel oluşturur.

Hizmet seviyesini analiz etmek
- Yoğun saatlerde ek sefer eklemek
- Boş saatlerde sefer azaltmak
Kaynak kullanımını dengelemek
- Boş araç → yakıt ve personel israfı
- Aşırı dolu araç → memnuniyetsizlik ve güvenlik riski
Şehir içi hareketliliği anlamak
- Hangi hatların hangi saatlerde yoğunlaştığını belirlemek
- Özel günler, mevsimsel değişimler gibi durumlara hazırlık yapmak
Planlamayı sezgiden çıkarıp veriye dayandırmak
- Tahmine değil, ölçüme dayalı kararlar almak

Doluluk Yönetiminde Veri Analitiği

Kart basım (biniş) verileriyle çalışan algoritmalar, her hat ve yön için saatlik maksimum doluluğu hesaplayabilir. Böylece:

Sabahları merkeze gidişlerdeki,
Akşamları ise dönüşlerdeki yoğunluk,

önceden tahmin edilip sefer planları buna göre ayarlanabilir. Ayrıca bayram öncesi alışveriş merkezleri, yaz aylarında sahil bölgeleri gibi özel dönem yoğunlukları da tespit edilebilir.

Bu bilgiler; sefer tarifesi, araç atamaları, sürücü vardiyaları gibi tüm operasyonel süreçleri optimize ederek hem yolcu memnuniyetini hem kaynak verimliliğini artırır.

Sonuç

Toplu taşımada doluluk oranı, hem yolcu deneyiminin hem de işletme verimliliğinin temel göstergelerindendir. Doğru ölçüm ve analiz sayesinde:

Kaynak israfı önlenir
Konfor ve güvenlik korunur
Gelecek için daha sürdürülebilir ulaşım sistemleri kurulur

Kısacası, doluluk verisi şehir içi ulaşımın nabzını tutar ve doğru yönetildiğinde herkesin hayatını kolaylaştırır.