Toplu Taşımada Doluluk Nasıl Ölçülür? Veri Eksikliğinde Alternatif Yaklaşımlar Nelerdir?

Parabol
13 Ağu
2 dakikada okunur

Toplu taşıma sistemlerinde doluluk oranı, hem operasyonel verimliliğin hem de yolcu memnuniyetinin temel göstergelerinden biridir. Düşük doluluk, araç kapasitesinin verimsiz kullanıldığını; aşırı doluluk ise konfor ve güvenliğin tehlikeye girdiğini gösterir. Bu nedenle doğru doluluk ölçümü, Cermoni gibi veri odaklı planlama araçlarının en çok önem verdiği metriklerden biridir.

1. Doluluk Oranı Nasıl Hesaplanır?

Doluluk oranı temelde şu formülle hesaplanır:

Doluluk Oranı (%) = (Taşınan Yolcu Sayısı / Araç Kapasitesi) × 100

Örneğin, 100 kişilik kapasitesi olan bir otobüste aynı anda 80 yolcu varsa doluluk oranı %80’dir. Ancak bu sayı gün, saat ve hatta durak bazında değişebilir. Bu yüzden tek seferlik ölçümler yerine sürekli ve düzenli takip gerekir.

2. Doluluk Ölçümünde Kullanılan Yaygın Yöntemler

Doluluk oranını ölçmek için belediyeler, operatörler ve ulaşım planlamacıları genellikle şu yöntemleri kullanır:

Biletleme verileri (kart okuma cihazları): Her biniş kaydını alır, ancak iniş noktaları net bilinmezse gerçek doluluk hesaplaması zorlaşır.
Araç içi sensörler: Kapılara yerleştirilen sensörler yolcu giriş-çıkışlarını sayar. Yüksek doğruluk sağlar ancak yatırım maliyeti yüksektir.
GPS tabanlı takip: Araç hareketleri ile biniş verilerini eşleştirerek yoğunluk haritaları oluşturur.
Kamera tabanlı analiz: Görüntü işleme ile gerçek zamanlı doluluk takibi yapılabilir. Veri doğruluğu yüksek ama gizlilik ve maliyet konusu göz önünde bulundurulmalıdır.

3. Veri Eksikliğinde Alternatif Yaklaşımlar

Her zaman bu sistemlere erişim mümkün olmayabilir. Özellikle küçük ölçekli işletmelerde veya sensör altyapısının bulunmadığı bölgelerde, veri eksikliği durumunda şu yöntemler kullanılabilir:

Saha gözlemleri ve anketler: Belirli saatlerde araç içi gözlemlerle ortalama doluluk hesaplamak.
Tahmin modelleri: Mevcut kısıtlı veriyi, geçmiş trendler ve nüfus yoğunluğu gibi ek parametrelerle işleyerek tahmin üretmek.
Sefer bazlı senaryo çalışmaları: Araç kapasiteleri ve talep tahminleri üzerinden olası doluluk senaryoları oluşturmak.
Cermoni’nin senaryo bazlı analizleri: Cermoni, veri eksikliğinde bile geçmiş veriler, güzergâh özellikleri ve yolcu yoğunluk tahminlerini kullanarak alternatif doluluk senaryoları üretebilir. Böylece karar vericiler, hangi saatlerde, hangi hatlarda, kaç aracın çalışması gerektiğini planlayabilir.

4. Doluluk Verisinin Önemi

Doğru doluluk ölçümü sayesinde:

Fazla boş seferlerin azaltılmasıyla maliyet düşürülür.
Yoğun saatlerde ek araç planlanarak konfor artırılır.
Enerji ve yakıt tasarrufu sağlanır.
Gelecek talep artışına yönelik stratejik planlama yapılır.

5. Cermoni ile Doluluk Yönetimi

Cermoni, toplu taşıma planlamacılarına tek bir platformdan doluluk analizi yapma imkânı sunar.

GTFS formatında veri yönetimi
Doluluk senaryoları oluşturma
Hat ve saat bazında optimizasyon
Veri eksikliğinde tahmine dayalı analizler

Böylece ister yüksek teknoloji sensör sistemleriniz olsun, ister yalnızca geçmiş biniş verilerine sahip olun, Cermoni ile daha verimli ve dengeli bir toplu taşıma ağı planlamak mümkün.

✅ Sonuç: Doluluk oranı, toplu taşımada hem hizmet kalitesi hem de operasyonel verimlilik açısından stratejik bir göstergedir. Doğru ölçüm yöntemleri ve veri analiz araçları ile desteklendiğinde, şehirlerin ulaşım sistemleri daha sürdürülebilir, konforlu ve ekonomik hale gelir.